wtorek, 12 stycznia 2016

PLAC ORŁA BIAŁEGO




Lokalizacja w kontekście miasta Szczecin. [schemat 1, opracowanie własne]
Plac Orła Białego zlokalizowany jest przy ulicy Grodzkiej i Staromłyńskiej, w centralnej części Szczecina.

  1. ANALIZA HISTORYCZNA
W sąsiedztwie dawnej starówki oparło się niszczącej próbie czasu i ludzkiego działania jedno z najpiękniejszych wnętrz urbanistycznych tak dawnego jak i dzisiejszego Szczecina - plac Orła Białego.
Plac ten, od średniowiecza do II wojny światowej zwany był Rynkiem Końskim (Rossmarkt). Od początku XIVw. wraz z sąsiednim Rynkiem Węglowym, stanowił centrum handlowe tworzącego się tutaj Nowego Miasta.
Najbardziej okazałą częścią placu była zabudowa pierzei zachodniej. Tu znajdował się m.in. pałac kanclerza Filipa Otto von Grumbkowa, naczelnego prezydenta Prowincji Pomorskiej.
Od strony północno-zachodniej rynku wybudowano dom patrycjusza szczecińskiego i kupca win Samuela Bartza (Pałac Klasycystyczny). Obecnie znajduje się tam Szkoła Muzyczna.

W 1732 roku uroczyście uruchomiono fontannę naprzeciwko pałacu von Grumbkowa, w pobliżu pierzei wschodniej. Realizacja fontanny w tym miejscu i o takich formach nie była sprawą przypadku. Symbol orła, którego umieszczono wzbijającego się do lotu na czworobocznym trzonie fontanny, to zawsze znak najwyższej władzy, oznaka majestatu cesarza lub króla. 
W 1991 roku w południowej części placu umieszczono posąg Flory z XVIII wieku. Pomnik stał początkowo w ogrodzie Pałacu Grumbkowa.

Plac Orła Białego był ogniwem łączącym dla ciągu pewnych, o bardzo konkretnej wymowie, budowli. Pojawiają się w bliskiej odległości od siebie i mają zbliżony czas powstania. Reprezentacyjny plac, z fontanną zwieńczoną orłem i pałacem naczelnego prezydenta Prowincji Pomorskiej, tworzy jednolitą ideowo całość z Pałacem Sejmu Stanów (Muzeum Narodowe) oraz Bramą Berlińską (obecnie Brama Portowa) i Królewską. Obecnie plac Orła Białego jest najbardziej malowniczym skupiskiem zabytków barokowych w Szczecinie.
Plac otaczały ulice Staromłyńska, Łaziebna, Grodzka, Staromiejska, Koński Kierat i Mariacka. Patrząc w stronę południową dostrzeżemy Katedrę św. Jakuba znajdującą się na dawnym Rynku Węglowym, który w połączeniu z Rynkiem Końskim tworzył od XIV w. centrum handlu w  Szczecinie. Udało się zachować w znacznym stopniu starą zabudowę, jednak niektóre budynki zostały zamienione na pospolite bryły np. betonowy budynek Polmozbytu. Strona zachodnia zachowała Pałac Pod Globusem, Pałac Klasycystyczny i Pałac Joński. W średniowieczu znajdował się tu młyn koński, stąd jego pierwotna nazwa, natomiast nowa wzięła się od fontanny znajdującej się w centrum placu – Fontanna Orła Białego, na cokole fontanny bowiem znajduje się posąg orła. Trochę bardziej na południe znajduje się także posąg rzymskiej bogini urodzaju Flory.



Rynek Koński w Szczecinie, rok 1857. [fot. 1, źródło:  http://sedina.pl/]


Rynek Koński w Szczecinie, rok 1929. [fot. 2, źródło: http:// http://blog.szczecin.eu/]


Plan zabudowy, jaka znajdowała się tam jako ostatnia by móc odczytać obrys budynków i ich fundamenty.



Historyczny plan Rynku Końskiego. [fot. 3, źródło: archiwum własne]

Ze znalezionych akt wybranych budynków (lokale nr. 29-30, 26, 23, 6) wynikało, że były podpiwniczone.
Zdjęcia archiwalne rzutów i przekrojów budynków znajdują się w załączniku nr.1.


       
Plac Orła białego znajdujący się przy ulicy Staromłyńskiej i jest własnością miasta Szczecin, gdzie cały obszar jest wpisany do rejestru zabytków . Narzuconym kierunkiem kształtowania przestrzennego ma być:
·       istniejąca dominanta przestrzenna - Katedra pw. św. Jakuba Apostoła i Zamek Książąt Pomorskich,
·       kompozycja zespołu - zabudowy do zachowania i uzupełnień,
·       do zachowania historyczny układ ulic i placów,
·       wprowadzane ograniczeń dla ruchu samochodowego – wyłączenie części ulic z ruchu,
·       wprowadzanie stref ruchu uspokojonego,
·       uczytelnienie i rewaloryzacja historycznego układu ulic i placów.


               Obszar Placu Orła Białego w Szczecinie. [schemat 2, opracowanie własne]


ISTNIEJĄCE ZAGOSPODAROWANIE TERENU
Obecny kształt placu jest rezultatem zniszczeń podczas II Wojny Światowej, w wyniku których przestały istnieć dwa kwartały zabudowy (śród rynkowy zamykający plac od strony północno-wschodniej) oraz powojennej zabudowy Starego Miasta, odbywającej się bez respektowania historycznego układu przestrzennego. Kwartał północno-wschodni, w formie pierzei usługowo-mieszkaniowej, stanowi parawan wzdłuż placu zmieniając przebieg historycznej ulicy Plac Orła Białego. Od strony północnej wprowadzono funkcje kolidująca z miejscem -  budynek z warsztatem samochodowym jako parterowy pawilon, zrealizowany wzdłuż ul. Koński Kierat i Mariackiej. Wskutek tej realizacji, jak również budowy po drugiej stronie ul. Mariackiej wolnostojących budynków mieszkalnych, ulica ta na odcinku Koński Kierat - Grodzka utraciła dawny charakter. Plac w części południowo-wschodniej został nadsypany, wskutek czego od ulicy Grodzkiej i ulicy Plac Orła Białego oddzielony jest skarpami terenowymi. W części południowo-zachodniej istnieje parking dla samochodów osobowych z wjazdem i wyjazdem na ul. Staromłyńską oraz zatoka postojowa wzdłuż jezdni. W rejonie południowo-wschodnim istnieje zielony skwer z dużą ilością drzew, o swobodnej, przypadkowej kompozycji. W zielonej części placu umieszczono pomnik Flory. Od strony południowej – wzdłuż ul. Grodzkiej oraz od zachodniej – wzdłuż przedłużenia ul. Staromłyńskiej istnieją szpalery lip. W części północnej zlokalizowana jest fontanna Orła Białego. Plac jest otoczony czterema jezdniami - o ruchu dwukierunkowym (ul. Grodzka i ul. Staromłyńska) oraz jednokierunkowym (ul. Koński Kierat - Łaziebna oraz ulica Plac Orła Białego, w której wydzielono pas postojowy dla samochodów). W obrębie placu zachowane są nawierzchnie brukowe ulic: Staromłyńskiej oraz kamienne płyty "szwedzkie" na większości chodników. Utwardzone fragmenty placu wykonane są z płytek chodnikowych oraz polbruku, nawierzchnia parkingu - z płytek betonowych. Zarówno rodzaj usług zlokalizowany w pierzejach otaczających plac głównie administracji (banki) i oświaty, warsztat samochodowy - jak zagospodarowanie samego placu (parking) oraz odcięcie go ciągami komunikacyjnymi od otaczającej zabudowy nie służy kreacji przyjaznej przestrzeni.



Zdjęcie z lotu ptaka  [fot. 4, źródło: http://metropolitalny.szczecin.pl/]



Plac Orła białego w Szczecinie, widok w stronę południową, 2014  [fot. 5,  źródło: http://szczecin.gazeta.pl/]


     Plac Orła Białego w szczecinie, pierzeja północna. [fot. 6, źródło: http://pl.wikipedia.org/]


Plac Orła białego w Szczecinie, ulica Staromłyńska  [fot. 7,  źródło: archiwum własne]



Plac Orła białego w Szczecinie, ulica Grodzka  [fot. 8,  źródło: archiwum własne]



LOKALIZACJA OBSZARU W KONTEKŚCIE MIASTA
Plac Orła Białego znajduję się na Starym Mieście, pomiędzy ulicami Staromłyńską, Grodzką, Koński Kierat i Mariacką. W bliskim sąsiedztwie znajdują się dwa najważniejsze budynki w Szczecinie: Zamek Książąt Pomorskich (na północny wschód do placu) i Katedra pw. św. Jakuba Apostoła.

Teren opracowania jest bardzo dobrze skomunikowanych, ponieważ zlokalizowany jest w ścisłym centrum miasta. Obok znajduje się przystanek tramwajowy i autobusowy Brama Portowa, Plac Żołnierza i Wyszyńskiego, skąd jest możliwy dojazd w każdy rejon Szczecina, zarówno autobusem zwykłym, jak i pośpiesznym. Dojazd samochodem, również nie sprawia problemu, ponieważ plac ulokowany jest przy głównych ulicach  dojazdowych do miasta. Jest to jedna z najlepiej skomunikowanych część Szczecina.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz